Media społecznościowe stały się jednym z najważniejszych elementów współczesnej komunikacji i codziennego życia, stanowiąc przestrzeń zarówno ekspresji osobistej, jak i kreacji wizerunku. Fenomen hipokryzji cyfrowej, czyli różnicy między tym, co użytkownicy przedstawiają w mediach społecznościowych, a ich prawdziwym życiem, jest obecnie szeroko badany przez socjologów, psychologów i medioznawców. W literaturze można znaleźć wiele analiz, które rzucają światło na te zjawiska, takie jak prace Mirosława Filiciaka, Aleksandry Przegalińskiej, Halamskiej, Livingstona czy Napiórkowskiego. Zrozumienie tych mechanizmów oraz promowanie autentyczności mogą pomóc w ograniczeniu negatywnych skutków hipokryzji cyfrowej i poprawie jakości korzystania z mediów społecznościowych. Media społecznościowe, choć niezwykle użyteczne, stworzyły przestrzeń, w której hipokryzja cyfrowa stała się powszechnym problemem. Rozbieżność między wizerunkiem a rzeczywistością wpływa negatywnie zarówno na twórców, jak i odbiorców treści. Kluczem do rozwiązania tego problemu jest promowanie autentyczności i edukacja użytkowników w zakresie świadomego korzystania z platform.
Kreowanie wizerunku: iluzja doskonałości
Jednym z kluczowych aspektów jest fakt, że media społecznościowe dają użytkownikom możliwość przedstawiania swojego życia w sposób selektywny, z wyeksponowaniem sukcesów, piękna i idealnych chwil. Takie działanie często prowadzi do wyidealizowanych obrazów, które nie oddają pełnej prawdy o codzienności. Zjawisko to jest omawiane w polskiej literaturze przedmiotu, na przykład przez Mirosława Filiciaka w książce Media, wersja beta. Filiciak analizuje, w jaki sposób media cyfrowe wpływają na nasze życie społeczne, podkreślając, że kreacja własnego wizerunku jest jednym z głównych mechanizmów funkcjonujących w mediach społecznościowych.
Kreowanie idealizowanego obrazu własnego życia jest efektem potrzeby uznania i aprobaty ze strony innych użytkowników. Badania wskazują, że media społecznościowe sprzyjają tworzeniu selektywnych narracji, w których dominują sukcesy, piękne zdjęcia z podróży czy idealny wygląd. Takie przedstawienie często mija się z prawdą, ponieważ użytkownik w sieci ma możliwość wyboru tego, co chce pokazać, pomijając codzienne trudności czy niepowodzenia.
Rozbieżność między wizerunkiem a rzeczywistością
Kreowanie idealnego wizerunku jest ściśle powiązane z psychologicznymi potrzebami użytkowników, takimi jak potrzeba aprobaty, uznania czy akceptacji społecznej. Media społecznościowe, takie jak Instagram czy TikTok, umożliwiają przedstawienie siebie w sposób perfekcyjny, dostosowany do oczekiwań innych użytkowników. Taki sposób działania prowadzi jednak do zjawiska, w którym prawdziwe życie jest ukryte pod warstwą starannie przygotowanych zdjęć i opisów. Z tego powodu użytkownik może zacząć żyć w świecie pozorów, a odbiorcy tych treści – porównując się z nimi – mogą doświadczać frustracji i niezadowolenia z własnego życia.
Zjawisko hipokryzji cyfrowej wpływa zarówno na twórców, jak i odbiorców treści w mediach społecznościowych. Badanie przeprowadzone przez Aleksandrę Przegalińską w książce Sztuczna inteligencja w mediach społecznościowychwskazuje na to, że algorytmy decydujące o tym, jakie treści są nam pokazywane, również mają wpływ na kreowanie iluzorycznego obrazu życia. Algorytmy preferują treści atrakcyjne wizualnie i popularne, które często są oderwane od rzeczywistości, co zniekształca postrzeganie innych użytkowników przez odbiorców.
Porównywanie się z innymi użytkownikami, którzy wydają się mieć idealne życie, prowadzi do obniżenia samooceny, problemów emocjonalnych oraz wzrostu lęków społecznych. Chou i Edge dowiedli, że takie porównania są jednym z głównych czynników wpływających na pogorszenie samopoczucia użytkowników mediów społecznościowych.
Wpływ na społeczeństwo i zdrowie psychiczne
Hipokryzja w mediach społecznościowych ma negatywny wpływ na odbiorców, którzy mogą czuć się niewystarczający w porównaniu z wykreowanymi standardami. Według badań prowadzonych przez Royal Society for Public Health, platformy takie jak Instagram są powiązane ze wzrostem lęku, depresji i niskiej samooceny wśród młodych ludzi.
Co więcej, presja posiadania "idealnego" życia prowadzi do zjawiska znanego jako doomscrolling – ciągłego przeglądania treści, które wzmacniają negatywne emocje.
W literaturze nie brakuje także analiz dotyczących wpływu mediów społecznościowych na samopoczucie użytkowników. Przykładem może być praca Halamskiej i Livingstona Społeczeństwo w sieci: Gospodarka, polityka, kultura. Badania te pokazują, jak różnorodne mechanizmy związane z mediami cyfrowymi wpływają na zdrowie psychiczne użytkowników, prowadząc do problemów takich jak lęk, niskie poczucie własnej wartości czy obniżona samoocena wynikająca z ciągłego porównywania się z innymi w sieci.
Podobną perspektywę przedstawia również książka Napiórkowskiego Turbopatriotyzm, w której autor porusza temat manipulacji wizerunkowych w przestrzeni cyfrowej. Podkreśla, że hipokryzja w mediach społecznościowych nie jest przypadkowym zjawiskiem, lecz efektem złożonych mechanizmów społecznych i technologicznych, które w dużej mierze odpowiadają za kształtowanie idealizowanych obrazów w sieci.
Jak ograniczyć hipokryzję cyfrową?
W odpowiedzi na problem hipokryzji cyfrowej coraz częściej podejmowane są inicjatywy promujące autentyczność w mediach społecznościowych. Ruchy takie jak #NoFilter czy #BodyPositivity mają na celu przeciwdziałanie presji idealnego wyglądu oraz sztucznej kreacji wizerunku, promując naturalność i akceptację siebie. Edukacja medialna także może odgrywać kluczową rolę w tym kontekście, ucząc użytkowników krytycznego spojrzenia na treści, z którymi mają kontakt, i rozpoznawania mechanizmów manipulacyjnych stosowanych przez platformy społecznościowe.
Media społecznościowe, choć niezwykle użyteczne, stworzyły przestrzeń, w której hipokryzja cyfrowa stała się powszechnym problemem. Rozbieżność między wizerunkiem a rzeczywistością wpływa negatywnie zarówno na twórców, jak i odbiorców treści. Kluczem do rozwiązania tego problemu jest promowanie autentyczności i edukacja użytkowników w zakresie świadomego korzystania z platform. Hipokryzja w erze mediów społecznościowych jest złożonym zjawiskiem, które jest efektem zarówno indywidualnych potrzeb użytkowników, jak i algorytmicznych mechanizmów działania mediów cyfrowych.
Bibligrafia
Mirosław Filiciak, Media, wersja beta . Wydawnictwo Naukowe PWN 2017.
Chou, H. T. G., & Edge, N. They are happier and having better lives than I am: The impact of using Facebook on perceptions of others' lives. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking 2012.
Napiórkowski, M. (2020). Turbopatriotyzm. Wydawnictwo Krytyka Polityczna 2020.
Aleksandra Przegalińska, Sztuczna inteligencja w mediach społecznościowych (2020). Wydawnictwo Difin 2020.
Halamska, M., & Livingstone, S., Społeczeństwo w sieci: Gospodarka, polityka, kultura. Wydawnictwo Difin 2017.
Napiórkowski, M., Turbopatriotyzm. Krytyka Polityczna 2020.
Royal Society for Public Health., #StatusOfMind: Social media and young people's mental health 2017.
Comments