Jak media społecznościowe wpływają na naszą samoocenę?

Jak media społecznościowe wpływają na naszą samoocenę?

W dobie cyfrowej rewolucji media społecznościowe stały się nieodłącznym elementem życia codziennego. Platformy takie jak Instagram, Facebook, TikTok czy X (dawniej Twitter) oferują użytkownikom nieograniczone możliwości komunikacji, autoprezentacji i porównywania się z innymi. Wraz z ich popularnością rośnie jednak zainteresowanie psychologicznymi skutkami ich użytkowania — w szczególności wpływem na samoocenę jednostki.

Porównania społeczne i idealizowany obraz innych

Jednym z najważniejszych mechanizmów psychologicznych obecnych w mediach społecznościowych jest porównywanie się z innymi. Badania pokazują, że użytkownicy często zestawiają swoje życie z wyidealizowanymi wersjami życia innych osób, co prowadzi do obniżenia samooceny i zadowolenia z życia¹.

Fotografie przedstawiające perfekcyjny wygląd, sukcesy zawodowe czy idealne relacje rodzinne mogą wzbudzać poczucie niedoskonałości, zazdrości i niezadowolenia z siebie. Co ważne, ludzie mają tendencję do publikowania jedynie pozytywnych aspektów swojego życia, co zniekształca obraz rzeczywistości².

Efekt "lajków" i potrzeba akceptacji

Samoocena wielu użytkowników mediów społecznościowych coraz częściej opiera się na reakcjach innych — polubieniach, komentarzach czy liczbie obserwujących. Według badań, otrzymywanie pozytywnych reakcji zwiększa chwilowe poczucie własnej wartości, natomiast ich brak może prowadzić do jej obniżenia³.

Młodzież i młodzi dorośli są szczególnie podatni na tzw. efekt nagrody społecznej, który aktywuje te same obszary mózgu co inne formy gratyfikacji, np. jedzenie czy narkotyki⁴. Prowadzi to do uzależnienia od „cyfrowej walidacji”, co z czasem może osłabiać autonomiczne poczucie własnej wartości.

Filtry, aplikacje i zniekształcony obraz siebie

Dzięki aplikacjom do edycji zdjęć i filtrom możliwe jest tworzenie wersji siebie, które znacząco odbiegają od rzeczywistości. Choć mogą poprawić nastrój w krótkim okresie, długoterminowo prowadzą do obniżenia samooceny, szczególnie w kontekście wyglądu fizycznego⁵.

Niepokojącym zjawiskiem jest tzw. „dysmorfofobia cyfrowa” — zaburzenie, w którym osoba zaczyna postrzegać swoją twarz jako niewystarczająco atrakcyjną bez filtrów i przeróbek⁶.

Różnice indywidualne: kto jest najbardziej narażony?

Wpływ mediów społecznościowych na samoocenę jest zróżnicowany i zależy m.in. od wieku, płci, osobowości oraz czasu spędzanego online. Osoby o niższej samoocenie, skłonności do lęku społecznego i wysokiej potrzebie aprobaty są bardziej narażone na negatywne skutki korzystania z social mediów⁷.

Z drugiej strony, użytkownicy, którzy korzystają z mediów społecznościowych w sposób świadomy i selektywny (np. do kontaktów z bliskimi, edukacji, twórczości), mogą doświadczać pozytywnego wpływu na dobrostan i samoocenę⁸.

Jak chronić samoocenę w świecie online?

Psycholodzy i edukatorzy podkreślają znaczenie edukacji cyfrowej, rozwijania kompetencji medialnych i krytycznego myślenia. Kluczowe jest uświadamianie młodym ludziom, że media społecznościowe nie pokazują pełnego obrazu rzeczywistości i że wartość człowieka nie zależy od liczby lajków.

Pomocne mogą być również strategie takie jak:

• świadome ograniczanie czasu spędzanego na platformach,

• obserwowanie treści wspierających rozwój osobisty i autentyczność,

• okresowe „detoksy cyfrowe”⁹.

Media społecznościowe mają ogromny wpływ na współczesną samoocenę. Z jednej strony oferują przestrzeń do wyrażania siebie i budowania relacji, z drugiej — niosą ryzyko porównań, uzależnienia od opinii innych i zniekształceń obrazu siebie. Świadome i odpowiedzialne korzystanie z tych narzędzi jest dziś niezbędne dla zachowania zdrowia psychicznego i pozytywnego obrazu samego siebie.

Przypisy

1. Vogel, E. A., et al. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture.

2. Chou, H. T. G., & Edge, N. (2012). “They are happier and having better lives than I am”: The impact of using Facebook on perceptions of others’ lives. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking.

3. Deters, F. G., & Mehl, M. R. (2013). Does posting Facebook status updates increase or decrease loneliness? Social Psychological and Personality Science.

4. Sherman, L. E., et al. (2016). The Power of the Like in Adolescence: Effects of Peer Influence on Neural and Behavioral Responses to Social Media. Psychological Science.

5. Fardouly, J., et al. (2015). Social comparisons on social media: The impact of Facebook on young women's body image concerns and mood. Body Image.

6. Ryding, F. C., & Kuss, D. J. (2020). The Use of Social Networking Sites, Body Image, and Eating Behaviours: A Meta-Analysis. Cyberpsychology.

7. Andreassen, C. S., et al. (2017). The relationship between addictive use of social media, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey. Addictive Behaviors.

8. Burke, M., Kraut, R., & Marlow, C. (2011). Social capital on Facebook: Differentiating uses and users. Proceedings of the SIGCHI Conference.

9. Twenge, J. M. (2019). iGen: Dlaczego dzieciaki dorastające w erze smartfonów są mniej szczęśliwe – i co z tym zrobić. Media Rodzina.