26 Maja – Dzień Matki: Jak historia, tradycja i emocje tworzą wyjątkowe święto

Dzień Matki w Polsce obchodzony jest 26 maja – to data nieprzypadkowa, choć odmienna od terminów przyjętych w innych krajach. Święto to nie tylko pretekst do złożenia życzeń i wręczenia bukietu kwiatów, ale też kulturowe i społeczne zjawisko, które od dekad odzwierciedla nasz stosunek do macierzyństwa, kobiecości i rodziny. Jak kształtowała się jego tradycja, skąd wywodzi się to święto i dlaczego odgrywa tak ważną rolę emocjonalną?

1. Korzenie i historia święta

Choć kult matki sięga starożytności – w Grecji i Rzymie składano hołd boginiom-matkom, takim jak Rea czy Kybele – nowoczesny Dzień Matki narodził się dopiero w XX wieku. Za jego symboliczną inicjatorkę uznaje się Annę Jarvis, która w 1908 roku w USA zorganizowała pierwszą uroczystość na cześć swojej zmarłej matki i rozpoczęła kampanię na rzecz ustanowienia święta narodowego[1].

W Polsce Dzień Matki po raz pierwszy obchodzono w 1914 roku w Krakowie. Po odzyskaniu niepodległości tradycja szybko rozprzestrzeniła się na cały kraj, przybierając lokalnie różne formy – od akademii szkolnych po msze w intencji matek[2].

2. Maj – najpopularniejszy miesiąc

Dzień Matki obchodzony jest w różnych terminach na całym świecie. Oto zestawienie dat w wybranych krajach:

• Polska: 26 maja

• USA, Kanada, Niemcy, Włochy, Australia, Japonia, Chiny: druga niedziela maja(w 2025 roku przypada na 11 maja)

• Węgry: pierwsza niedziela maja

• Hiszpania, Portugalia, Litwa: pierwsza niedziela maja

• Francja, Szwecja, Dominikana, Haiti: ostatnia niedziela maja (lub pierwsza czerwcowa, jeśli pokrywa się z Zielonymi Świątkami)

Inne terminy:

• Rosja: 29 listopada (ostatnia niedziela listopada)

• Wielka Brytania, Irlandia: czwarta niedziela Wielkiego Postu – tzw. Mothering Sunday (data ruchoma, przypada zwykle w marcu)

• Norwegia: druga niedziela lutego

• Indonezja: 22 grudnia

• Tajlandia: 12 sierpnia – urodziny królowej Sirikit

• Egipt i wiele krajów arabskich: 21 marca – pierwszy dzień wiosny

• 
  

Chociaż Dzień Matki ma różne daty i formy w zależności od kultury, łączy go wspólny cel – wyrażenie miłości, szacunku i wdzięczności matkom na całym świecie.

3.Polska specyfika daty 26 maja

W odróżnieniu od wielu państw, gdzie Dzień Matki przypada w drugą niedzielę maja (jak w USA, Kanadzie czy Niemczech), w Polsce ustalono datę stałą – 26 maja. Decyzję podjęto w okresie międzywojennym, a po II wojnie światowej święto wpisało się trwale w kalendarz społeczny. Tego dnia dzieci (szczególnie przedszkolne i szkolne) wręczają laurki, uczniowie przygotowują akademie, a media emitują programy tematyczne[3].

4. Kulturowy wymiar macierzyństwa

Dzień Matki w Polsce silnie rezonuje z katolicką i romantyczną wizją matki jako „opiekunki domowego ogniska”. Obraz Matki Polki – cierpliwej, oddanej, często poświęcającej własne potrzeby dla dobra dzieci – ukształtował się zwłaszcza w XIX wieku i był pielęgnowany przez literaturę i tradycję narodową[4].

Współczesna kultura coraz częściej ukazuje jednak bardziej złożony i realistyczny obraz matek: kobiet aktywnych zawodowo, zmagających się z wyzwaniami rodzicielstwa, ale też szukających równowagi i przestrzeni dla siebie[5].

5. Emocjonalny wymiar święta

Dzień Matki jest dla wielu osób dniem pełnym wzruszeń. W relacjach między dziećmi a matkami obecna jest cała gama uczuć: miłość, wdzięczność, tęsknota, czasem też żal. Dla tych, którzy utracili matkę, 26 maja bywa dniem refleksji i pamięci. Dla matek – okazją do poczucia uznania i docenienia. Psychologowie wskazują, że święto to ma silny wymiar emocjonalny i tożsamościowy – pozwala na chwilę zatrzymać się i uświadomić sobie wagę relacji rodzinnych[6].

6. Dzień Matki a społeczne zmiany

W dobie przemian społecznych i demograficznych, rola matek ewoluuje. Wzrost świadomości praw kobiet, rozwój ruchów równościowych i zmieniające się modele rodziny wpływają na sposób, w jaki postrzegamy macierzyństwo. Dzień Matki nie traci jednak na znaczeniu – przeciwnie, staje się przestrzenią dialogu o tym, czym jest opieka, troska, wsparcie i bezwarunkowa miłość, niezależnie od płci czy konfiguracji rodzinnej[7].

Dzień Matki – 26 maja – to nie tylko tradycja, ale żywa część naszej kultury i emocjonalnego krajobrazu. Jego siła tkwi w uniwersalnym przesłaniu miłości i wdzięczności. Niezależnie od przemian obyczajowych i społecznych, potrzeba docenienia matek i opiekunek pozostaje niezmienna. To święto, które łączy pokolenia i przypomina o tym, co w relacjach międzyludzkich najważniejsze.

Przypisy:

1. Jarvis, A. (1914). Mother’s Day: Its History, Origin and Development. Philadelphia.

2. Nowak, A. (2018). Polskie tradycje świąteczne. Warszawa: PWN.

3. Michalski, R. (2005). „Dzień Matki w Polsce: historia i współczesność”, Rocznik Kultury Polskiej, nr 3.

4. Kowalczyk, I. (2012). Matka Polka: Konstrukcje kulturowe i społeczne. Kraków: Universitas.

5. Łukomska, M. (2021). „Nowoczesne oblicza macierzyństwa”, Societas et Ius, nr 2(5).

6. Gajewska, M. (2019). „Dzień Matki a psychologia więzi”, Psychologia i Życie, nr 4.

7. Ostrowski, K. (2020). Rodzina w czasach zmiany: między tradycją a nowoczesnością. Wrocław: UWr Press.