Zdrowie mężczyzn po 40. roku życia – na co zwrócić uwagę?

Współczesna medycyna coraz więcej uwagi poświęca zdrowiu mężczyzn w średnim wieku. Po ukończeniu 40. roku życia w organizmie zachodzą zmiany fizjologiczne związane z naturalnym procesem starzenia. Choć wiele z tych zmian postępuje powoli, ich skumulowany efekt może wpływać na jakość życia, zdolność do pracy oraz ryzyko zachorowania na choroby przewlekłe. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie najważniejszych obszarów zdrowotnych, które powinny znaleźć się w centrum uwagi mężczyzn po czterdziestce, w oparciu o aktualne dane naukowe.

Gospodarka hormonalna: spadek testosteronu i jego skutki

Testosteron, główny hormon płciowy mężczyzn, osiąga swoje maksimum w wieku 20–30 lat. Po 40. roku życia poziom tego hormonu zaczyna sukcesywnie spadać – średnio o 1–2% rocznie. Obniżony poziom testosteronu (hipogonadyzm) wiąże się z szeregiem objawów: zmęczeniem, obniżonym libido, spadkiem masy mięśniowej, osteopenią, wzrostem tkanki tłuszczowej oraz pogorszeniem nastroju [1].

📌 Ciekawostka: Zjawisko "andropauzy" nie jest tak nagłe jak menopauza u kobiet, ale dotyka nawet 30% mężczyzn po 45. roku życia [2].

Choroby sercowo-naczyniowe: największe zagrożenie

Po czterdziestce znacznemu wzrostowi ulega ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego (CVD), w tym nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i zawału serca. Badania pokazują, że mężczyźni w tym wieku często nie zdają sobie sprawy ze swojego ryzyka, ponieważ wiele objawów może być niespecyficznych (np. zmęczenie, duszność).

Wskaźniki ryzyka:

• Skurczowe ciśnienie krwi >140 mmHg

• Cholesterol LDL >130 mg/dl

• BMI >25 kg/m2

• Palenie papierosów

📌 Ciekawostka: Mężczyźni mają aż dwukrotnie wyższe ryzyko wystąpienia zawału serca przed 60. rokiem życia w porównaniu z kobietami [3].

Cukrzyca typu 2 i zespół metaboliczny

Po 40. roku życia wzrasta insulinooporność, co w połączeniu z nadwagą, brakiem ruchu i niezdrową dietą zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Zespół metaboliczny (obejmujący nadciśnienie, dyslipidemię, otyłość brzuszną i hiperglikemię) diagnozowany jest u nawet 40% mężczyzn w wieku 45–65 lat [4].

Rekomendowane badania:

• Poziom glukozy na czczo

• Test obciążenia glukozą (OGTT)

• Hemoglobina glikowana (HbA1c)

📌 Ciekawostka: Cukrzyca typu 2 może rozwijać się bezobjawowo nawet przez 7 lat, zanim zostanie zdiagnozowana [5].

Prostata: najczęstsze problemy po 50-tce, ale objawy mogą zaczynać się wcześniej

Łagodny rozrost prostaty (BPH) oraz rak gruczołu krokowego to dwa najważniejsze zagadnienia urologiczne u mężczyzn po 40. roku życia. BPH może objawiać się częstomoczem, nagłym parciem na mocz i osłabionym strumieniem.

Zalecane badania przesiewowe:

• Badanie per rectum (DRE)

• PSA (Prostate-Specific Antigen)

📌 Ciekawostka: Rak prostaty jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w Europie i często rozwija się bezobjawowo [6].

Zdrowie psychiczne: depresja, lęk i wypalenie zawodowe

Stres związany z pracą zawodową, odpowiedzialność finansowa i życiowe zmiany (np. opuszczenie domu przez dzieci, rozwód) mogą prowadzić do zaburzeń nastroju. Mężczyźni rzadziej niż kobiety szukają pomocy psychologicznej, co pogarsza rokowania.

Ciekawostka: Badania pokazują, że mężczyźni po 45. roku życia są grupą o najwyższym ryzyku samobójstw w krajach rozwiniętych [7].

Wskaźniki zdrowego stylu życia po 40-tce

• Minimum 150 minut aktywności fizycznej tygodniowo

• Sen: 7–8 godzin dziennie

• Ograniczenie alkoholu do <14 jednostek tygodniowo

• Dieta bogata w błonnik, zdrowe tłuszcze i niskoprzetworzoną żywność

• Regularne badania kontrolne (morfologia, profil lipidowy, glukoza, PSA, ciśnienie)

Mężczyzna po 40. roku życia powinien postrzegać ten czas jako okazję do inwestycji w zdrowie. Choć wiele zmian zachodzących w organizmie ma charakter naturalny, odpowiednia profilaktyka, świadome decyzje stylu życia oraz regularne badania mogą znaczną miarą opóźnić procesy starzenia i zapobiec wielu chorobom. Edukacja zdrowotna w tym wieku to kluczowy element długowieczności i dobrej jakości życia.

Bibliografia:

[1] Handelsman DJ, et al. (2015). "Testosterone and aging male". The Lancet Endocrinology. [2] Wu FC, et al. (2010). "Identification of late-onset hypogonadism in middle-aged and elderly men". NEJM.

[3] Yusuf S, et al. (2004). "Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study)". Lancet.

[4] Alberti KG, et al. (2005). "The metabolic syndrome". Lancet.

[5] UKPDS Study Group (1998). "Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes". BMJ.

[6] EAU Guidelines. (2022). Prostate Cancer.

[7] WHO. (2014). "Preventing suicide: A global imperative".