Rodzina na walizkach, wiara na zakręcie? Emigracja a tożsamość chrześcijańska młodych

„Pakujemy życie w kartony i walizki” – to zdanie powtarza wielu rodziców, którzy wraz z dziećmi opuszczają Polskę. Za decyzją o emigracji kryje się zazwyczaj pragnienie lepszej przyszłości: wyższych zarobków, stabilności, bezpieczeństwa [1]. Jednak wraz z dobytkiem przenosimy też nasz system wartości, tradycje i wiarę. A ta ostatnia, choć niematerialna, często właśnie w nowym kraju staje na największym zakręcie.

Emigracja: zjawisko zakorzenione w historii

Polska historia pełna jest fal migracyjnych – od wyjazdów zarobkowych do USA na początku XX wieku, przez emigrację polityczną po II wojnie światowej, aż po masowe wyjazdy po wstąpieniu do Unii Europejskiej w 2004 roku [2]. Jednak migracje XXI wieku różnią się od dawnych tym, że coraz częściej dotyczą całych rodzin z dziećmi w wieku szkolnym. To właśnie młode pokolenie doświadcza podwójnej socjalizacji – w domu według polskich, często chrześcijańskich wzorców, a w szkole według wartości kraju przyjmującego [3].

Młodzi między dwoma światami

Dorastanie w warunkach migracji bywa jak chodzenie po linie rozwieszonej między dwoma wieżami. Po jednej stronie jest dziedzictwo rodzinne: język polski, tradycje, wiara przekazywana przez rodziców i dziadków. Po drugiej – środowisko rówieśnicze w nowym kraju, w którym święta mają inny wymiar, msze wyglądają inaczej, a religia jest często sprawą prywatną, nie wspólnotową [4].

Psychologowie podkreślają, że w okresie adolescencji młodzi szukają własnej tożsamości [5]. W kontekście emigracji to poszukiwanie może mieć wymiar podwójny: Kim jestem? oraz Gdzie jest moje miejsce?. Odpowiedzi nie zawsze są oczywiste.

Religia w realiach nowej ojczyzny

Badania pokazują, że praktyki religijne wśród Polaków na emigracji często ulegają osłabieniu [6]. Powody to m.in.:

• brak polskojęzycznej parafii w okolicy,

• inny model funkcjonowania Kościoła (np. krótsze msze, mniejszy nacisk na tradycję),

• zmiana trybu życia i brak czasu,

• odczuwanie religii jako „elementu odróżniającego” od rówieśników [7].

Jednak dla części młodych wiara może stać się mostem łączącym ich z rodziną i polskością. Uczestnictwo w polonijnych mszach, pielgrzymkach czy rekolekcjach daje poczucie wspólnoty i tożsamości.

Między presją asymilacji a potrzebą korzeni

Niektórzy młodzi odczuwają presję, aby dostosować się do lokalnych norm i porzucić elementy, które czynią ich „innymi” [8]. Dotyczy to również wiary – zwłaszcza gdy w nowym kraju religijność jest postrzegana jako kwestia prywatna lub gdy dominują inne wyznania. W takich sytuacjach młodzi mogą wybierać strategię „podwójnego życia”: jedno w domu, inne w szkole.Z drugiej strony, badania nad akulturacją pokazują, że najlepiej adaptują się osoby, które potrafią zintegrować obie kultury — łącząc elementy nowego środowiska z wartościami wyniesionymi z domu [9].

Kościół jako centrum życia polonijnego

W wielu krajach parafie polonijne pełnią funkcję nie tylko religijną, ale też kulturową i edukacyjną. Oprócz mszy organizują:

• lekcje języka polskiego,

• przygotowanie do sakramentów w języku ojczystym,

• wydarzenia integracyjne (festyny, jasełka, procesje Bożego Ciała).

To tam młodzi mogą poznać rówieśników o podobnych doświadczeniach migracyjnych. Dla części staje się to przestrzenią, gdzie wiara nabiera nowego sensu – jako element łączący dwie ojczyzny.

Media społecznościowe a wiara

Współczesne pokolenie migrantów korzysta z technologii w sposób naturalny. Msze online z Polski, grupy parafialne na Facebooku czy religijne treści na YouTube pozwalają zachować kontakt z praktykami religijnymi w ojczystym języku. Jednak socjologowie ostrzegają, że wirtualna religijność nie zawsze zastępuje realne uczestnictwo we wspólnocie [10].

Wiara w podróży

Emigracja jest podróżą nie tylko w sensie geograficznym, ale i duchowym. Może prowadzić do kryzysu religijnego, ale też do jej pogłębienia i odkrycia na nowo. Kluczowe jest wsparcie rodziców, otwartość na rozmowę i umożliwienie młodym zadawania pytań. Czasem właśnie w zetknięciu z inną kulturą i religią młodzi lepiej rozumieją własne korzenie.

Ciekawostki

1. Największa polska parafia poza granicami kraju znajduje się w Chicago — obsługuje kilkadziesiąt tysięcy wiernych.

2. W Wielkiej Brytanii działa kilkadziesiąt szkół sobotnich prowadzonych przy parafiach polonijnych.

3. W badaniach norweskich młodzi migranci często wskazywali, że chodzenie do kościoła pomaga im radzić sobie z poczuciem osamotnienia.

4. W Irlandii w niektórych parafiach msze odprawiane są w trzech językach: angielskim, polskim i portugalskim.

5. Polska młodzież w Holandii coraz częściej angażuje się w wolontariat parafialny jako sposób na naukę języka i integrację.

6. Transmisje mszy online z Jasnej Góry oglądane są regularnie w ponad 100 krajach.

Bibliografia

1. Okólski Marek, Migracje zagraniczne Polaków, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2018.

2. Sword Keith, Migration and Identity: The Polish Experience, Institute for Polish–Jewish Studies, London 1996.

3. Levitt Peggy, Glick Schiller Nina, „Conceptualizing Simultaneity”, International Migration Review, t. 38, nr 3, 2004.

4. Pasterski Waldemar, Polskie parafie w świecie, Wydawnictwo WAM, Kraków 2015.

5. Erikson Erik H., Tożsamość a cykl życia, tłum. M. Żywicki, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2004.

6. Centrum Badania Opinii Społecznej, Religijność Polaków na emigracji, Warszawa 2019.

7. Nowak Anna, „Religia w procesie adaptacji kulturowej młodzieży emigracyjnej”, Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, nr 3, 2021.

8. Portes Alejandro, Rumbaut Rubén, Legacies: The Story of the Immigrant Second Generation, University of California Press, Berkeley 2001.

9. Berry John W., Acculturation and Adaptation in a New Society, Cambridge University Press, Cambridge 1997.

10. Campbell Heidi A., Digital Religion: Understanding Religious Practice in Digital Media, Routledge, London–New York 2013.