Profilaktyka nowotworów u kobiet – jak dbać o zdrowie piersi i jajników?

Profilaktyka nowotworów u kobiet – jak dbać o zdrowie piersi i jajników?

Nowotwory piersi i jajników to jedne z najczęstszych i najgroźniejszych chorób onkologicznych dotykających kobiety na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rak piersi pozostaje najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet, a rak jajnika należy do najczęściej prowadzących do zgonu nowotworów ginekologicznych¹. Profilaktyka – czyli działania zapobiegawcze – odgrywa kluczową rolę w zmniejszeniu zachorowalności i umieralności na te choroby.

Dlaczego profilaktyka jest tak ważna?

Nowotwory, zwłaszcza na wczesnym etapie, mogą nie dawać żadnych objawów. Tymczasem ich wykrycie w stadium bezobjawowym daje największe szanse na pełne wyleczenie. Badania wskazują, że kobiety, które regularnie się badają, mają istotnie wyższe przeżycia 5-letnie². Niestety, wiele kobiet zgłasza się do lekarza dopiero w zaawansowanym stadium choroby, gdy objawy stają się uciążliwe.

Profilaktyka raka piersi

Samobadanie piersi

To podstawowy element troski o własne zdrowie. Powinno być wykonywane raz w miesiącu, najlepiej między 6. a 9. dniem cyklu. Kobieta uczy się rozpoznawać strukturę swoich piersi i łatwiej zauważa niepokojące zmiany³.

Objawy alarmowe:

• guzki, zgrubienia,

• zmiany w symetrii piersi,

• wydzielina z brodawki,

• owrzodzenia lub przebarwienia skóry.

  
  

Badania obrazowe

• USG piersi – bezpieczne i skuteczne, szczególnie dla młodszych kobiet (20–40 lat).

• Mammografia – rekomendowana u kobiet powyżej 50. roku życia, refundowana co 2 lata w Polsce w ramach programu NFZ⁴.

• Rezonans magnetyczny (MRI) – dla kobiet z grupy wysokiego ryzyka, np. z mutacją BRCA.

  
  

Czynniki ryzyka raka piersi:

• występowanie raka piersi w rodzinie (matka, siostra),

• mutacje genetyczne BRCA1 i BRCA2,

• hormonalna terapia zastępcza,

• późne macierzyństwo lub jego brak⁵.

  
  

Profilaktyka raka jajnika

Rak jajnika bywa nazywany „cichym zabójcą” – ze względu na niespecyficzne objawy. Niestety, brak skutecznego testu przesiewowego sprawia, że diagnostyka bywa trudna.

Zalecane badania:

• USG transwaginalne – pozwala ocenić strukturę jajników i wykryć zmiany torbielowate lub lite.

• Badanie CA-125 – marker nowotworowy podwyższony u części chorych, jednak nie jest swoisty.

• Badania genetyczne – wskazane u kobiet z historią raka jajnika/powiększonego ryzyka rodzinnego⁶.

  
  

Objawy raka jajnika:

• uczucie wzdęcia lub pełności,

• bóle w dole brzucha i miednicy,

• parcie na pęcherz lub częste oddawanie moczu,

• zmiany w rytmie wypróżnień lub krwawienia z dróg rodnych.

  
  

Zdrowy styl życia jako codzienna profilaktyka

Zdrowe nawyki mają ogromny wpływ na ryzyko rozwoju nowotworów.

Zalecenia WHO i Polskiego Towarzystwa Onkologicznego:

• Aktywność fizyczna: co najmniej 30 minut ruchu dziennie⁷.

• Dieta: ograniczenie tłuszczów nasyconych, czerwonego mięsa, produktów wysoko przetworzonych.

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała: BMI <25.

• Unikanie alkoholu i palenia: obydwa są klasyfikowane jako czynniki rakotwórcze przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC).

• Dbanie o sen i radzenie sobie ze stresem – przewlekły stres może wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego.

  
  

Edukacja, wsparcie i kampanie społeczne

Edukacja zdrowotna, regularne kampanie medialne oraz organizowanie bezpłatnych badań profilaktycznych skutecznie zwiększają świadomość społeczną. Inicjatywy takie jak Różowy Październik, Dzień Kobiet w Onkologii czy Rak nie boli – badaj się regularnie pokazują, że profilaktyka może być częścią codziennego życia.

Profilaktyka raka piersi i jajnika to nie tylko zestaw badań, ale cały styl życia oparty na świadomości, samodyscyplinie i regularnej kontroli stanu zdrowia. Im wcześniej nowotwór zostanie wykryty, tym większa szansa na wyleczenie. Każda kobieta – niezależnie od wieku – powinna znać swoje ciało, wykonywać badania kontrolne i nie lekceważyć sygnałów wysyłanych przez organizm.

Przypisy:

1. World Health Organization. (2022). Breast cancer. https://www.who.int

2. Narodowy Instytut Onkologii. (2021). Profilaktyka nowotworowa w Polsce.

3. American Cancer Society. (2020). Breast Self-Exam: How to Check Yourself for Breast Cancer.

4. Ministerstwo Zdrowia RP. (2023). Program wczesnego wykrywania raka piersi.

5. Antoni, C. et al. (2019). BRCA mutations and breast cancer. Journal of Genetic Medicine, 21(3), 243–251.

6. National Cancer Institute. (2020). Ovarian Cancer Screening.

7. WHO. (2020). Physical activity and cancer prevention.