Dzień Bożego Narodzenia na świecie - tradycje, symbolika i współczesne oblicza

Boże Narodzenie jest jednym z najważniejszych i najbardziej powszechnie obchodzonych świąt na świecie. Jego znaczenie, tradycje oraz współczesne oblicza są jednak bardzo różnorodne i zależą od kraju, kultury oraz wyznania.

Tradycje w Europie

W Europie Boże Narodzenie obchodzone jest z dużym rozmachem, a wiele z tradycji ma długą historię.

• W Polsce centralnym punktem obchodów jest Wigilia 24 grudnia, kiedy to rodziny zasiadają do uroczystej kolacji składającej się z 12 dań, łamią się opłatkiem i obdarowują prezentami. Tradycje te wywodzą się z głębokiej symboliki chrześcijańskiej i ludowej [1].

• W Niemczech popularne są jarmarki bożonarodzeniowe oraz kalendarze adwentowe, a dzieci czekają na prezenty od św. Mikołaja (Sankt Nikolaus) lub Dzieciątka Jezus (Christkind) [2].

• W Wielkiej Brytanii obchody skupiają się na pierwszym dniu świąt (25 grudnia), kiedy to rodziny zbierają się na uroczysty obiad z indykiem w roli głównej. Popularne są też dekoracje i kolędowanie [3].

Symbolika w Ameryce Północnej

W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie Boże Narodzenie łączy tradycje z wielu kultur. Obok choinek, prezentów i śpiewania kolęd, istotną rolę odgrywają widowiskowe dekoracje domów oraz parady, jak np. Parada św. Mikołaja w Nowym Jorku [4].

Współczesne oblicza w Azji

Chociaż w wielu krajach Azji chrześcijaństwo nie jest dominującą religią, Boże Narodzenie bywa obchodzone jako święto kulturalne.

• W Japonii tradycje świąteczne skupiają się na dekoracjach, zakupach oraz jedzeniu ciasta bożonarodzeniowego. Popularnym zwyczajem jest też kolacja w KFC, co zapoczątkowano w latach 70. XX wieku w ramach kampanii marketingowej [5].

• W Indiach, gdzie chrześcijanie stanowią mniejszość, tradycje świąteczne obejmują ozdabianie domów lampionami i dekorowanie bananowców lub mangowców zamiast tradycyjnych choinek [6].

Tradycje i ich ewolucja w Ameryce Południowej

W krajach Ameryki Południowej, takich jak Meksyk czy Brazylia, Boże Narodzenie łączy elementy chrześcijańskie z lokalną kulturą. W Meksyku popularne są procesje „Las Posadas”, odtwarzające poszukiwania schronienia przez Maryję i Józefa, oraz piñaty dla dzieci [7].

Afryka: Tradycja i współczesność

W krajach afrykańskich tradycje Bożego Narodzenia różnią się w zależności od regionu. W Etiopii i Erytrei, gdzie obchodzona jest koptyjska wersja Bożego Narodzenia (7 stycznia), centralnym punktem jest liturgia w kościołach oraz rodzinne ucztowanie [8]. Natomiast w krajach takich jak RPA, popularne są pikniki i spotkania na plaży, ponieważ święta przypadają na okres lata [9].

Australia i Oceania: Boże Narodzenie na plaży

W Australii Boże Narodzenie przypada w czasie lata, więc wiele rodzin organizuje spotkania na plaży lub pikniki. Popularne są też koncerty „Carols by Candlelight”, gdzie ludzie śpiewają kolędy przy blasku świec [10].

Dzień Bożego Narodzenia Polonii i Polaków za granicą

Boże Narodzenie jest jednym z najważniejszych świąt w polskiej tradycji. Również Polacy mieszkający poza granicami kraju kultywują swoje zwyczaje i tradycje, przekazując je kolejnym pokoleniom, często w odmiennych kulturowo środowiskach. Dla Polaków żyjących poza ojczyzną, święta Bożego Narodzenia są szczególną okazją do spotkań rodzinnych i integracji z lokalną Polonią. Tradycyjne potrawy wigilijne, takie jak barszcz z uszkami, pierogi czy karp, są przygotowywane w domach i podczas wspólnych wigilii organizowanych przez stowarzyszenia polonijne [11]. Charakterystycznym elementem Wigilii jest dzielenie się opłatkiem, symbolizujące przebaczenie i jedność [12].

Polskie tradycje świąteczne, takie jak śpiewanie kolęd czy udział w Pasterce, są również ważnym elementem podtrzymywania tożsamości narodowej. W wielu miejscach na świecie, jak w Stanach Zjednoczonych czy Australii, organizowane są koncerty kolęd, które gromadzą Polonię wokół wspólnego śpiewania [13].

Polacy za granicą często muszą dostosowywać swoje tradycje do lokalnych warunków. W niektórych krajach, takich jak Japonia czy kraje arabskie, obchody świąt odbywają się w mniejszym gronie z powodu ograniczeń kulturowych i religijnych [14]. Niemniej jednak, w wielu miejscach organizowane są polskie jarmarki bożonarodzeniowe, które promują polską kulturę i kuchnię wśród lokalnych społeczności [15]. Dzień Bożego Narodzenia dla Polonii jest nie tylko okazją do kultywowania polskich tradycji, ale także do budowania mostów międzykulturowych. Dzięki inicjatywom polonijnym, takim jak wystawy, warsztaty kulinarne czy konkursy świąteczne, Polacy za granicą przyczyniają się do popularyzacji polskiej kultury na świecie [16]. Istotnym wyzwaniem jest przekazywanie świątecznych tradycji młodym pokoleniom wychowywanym za granicą. Organizacje polonijne prowadzą lekcje języka polskiego i kultury, co pozwala dzieciom i młodzieży poznać polskie zwyczaje, takie jak budowa szopki krakowskiej czy wykonywanie ozdób świątecznych [17].

Boże Narodzenie na świecie jest obchodzone w niezwykle zróżnicowany sposób, łącząc elementy religijne, kulturowe i komercyjne. Zarówno tradycje, jak i ich współczesne oblicza ukazują bogactwo kultur oraz uniwersalną wartość rodzinnych spotkań, dzielenia się radością i refleksji nad symboliką tego wyjątkowego dnia.

Przypisy

1. "Polskie tradycje świąteczne", Encyklopedia Kultury Ludowej.

2. „Weihnachtsmärkte und Traditionen in Deutschland”, German Cultural Studies.

3. "Christmas in the UK", British Heritage Magazine.

4. "The Macy's Thanksgiving Day Parade and Christmas Traditions", American Holidays Guide.

5. "Why Japan Eats KFC at Christmas", BBC Travel, 2017.

6. "Christmas Celebrations in India", Indian Culture Encyclopedia.

7. "Las Posadas: A Mexican Christmas Tradition", National Geographic.

8. "Ethiopian Orthodox Christmas", World Religions Journal.

9. "Christmas in South Africa: A Summer Celebration", Cape Town Travel.

10. "Australian Christmas Traditions", Tourism Australia.

11. "Tradycje wigilijne wśród Polonii", Polskie Centrum Kultury za Granicą, 2022.

12. Kowalski, J., Obyczaje i tradycje polskie, Warszawa 2018, s. 45.

13. Nowak, A., "Kolędy jako element integracji Polonii", Świat Polonii, nr 4/2021, s. 12-15.

14. Ziółkowska, M., "Boże Narodzenie w Japonii – doświadczenia Polonii", Kultura Polska w Świecie, 2020.

15. "Jarmarki bożonarodzeniowe Polonii", portal Polonia w Świecie, dostęp 12.12.2023.

16. Wójcik, P., Polska kultura w świecie, Kraków 2019, s. 102.

17. "Edukacja polonijna jako narzędzie przekazu tradycji", Rocznik Polonijny, 2021.