Adventus…czyli radosne oczekiwanie na przyjście Pana
Przed nami kolejny adwent. Mówi się, że od dobrego przeżycia adwentu często zależy właściwe przeżycie całego roku liturgicznego, bo tam gdzie nie ma adwentu tam nie może być Bożego Narodzenia. Rodzinny dom jest szczególnym miejscem adwentowego oczekiwania na przyjście Pana. Dla wielu z nas jest to czas, w którym szczerze chcemy przygotować się do świąt, aby to Boże Narodzenie trwało w naszych sercach przez cały rok. W Rytuale Rodzinnym autorstwa biskupa Józefa Wysockiego znajdziemy wiele propozycji na przeżywanie adwentu w rodzinie razem z dziećmi. Chciałabym je Wam przedstawić.
Wieniec adwentowy
Jest to chyba jeden z najbardziej popularnych zwyczajów. Dotychczas spotykałam się z nim tylko w kościele. W wielu domach praktykuje się umieszczanie zielonego wieńca z czterema świecami (wykonany własnoręcznie z gałązek drzew iglastych np. świerku, sosny czy też jodły). Świece symbolizują poszczególne niedziele adwentu, które mogą być koloru szat liturgicznych: 3 fioletowego i jedna różowego, ale mogą też być innego koloru. Zwyczaj ten pochodzi ze wschodnich Niemiec.
Pień adwentowy
Początki tego zwyczaju datują się na koniec XIX wieku. Pień wykonany jest z surowego kawałka drewna, może mieć kształt i wymiar pnia o różnej grubości i długości, nacięty w taki sposób aby był stabilny i można było umieścić na nim świece. Mogą to być cztery czerwone świece lub trzy fioletowe i jedna różowa, które symbolizują niedziele adwentowe, a w środku najwyższa biała świeca, która symbolizuje Chrystusa. Może też być tyle świec ile jest dni adwentowych w przypadającym roku z najwyższą, bożonarodzeniową. Taki pień, który może być przyozdabiany szyszkami i gałązkami, umieszczamy w centralnym miejscu w domu.
Świece i lampiony adwentowe
W okresie adwentu bardzo ważnym symbolem jest świeca oraz lampion. Światłość to dar Boży. Bóg stwarzając świat rzekł: Niech stanie się światłość. I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą (Rdz 1, 3-5). Jakie znaczenie ma symbolika światła? W liturgii Kościoła jako znak, symbol stosowana jest od IV wieku. Św. Hieronim pisał, że na czas czytania Ewangelii zapalane są świece, chociaż świeciło słońce – miał to być wyraz radości. Tak jest w tym przypadku. Natomiast światło ma być głównie symbolem Chrystusa, ponieważ w księdze Izajasza zapowiadano Go jako światłość. Jezus sam o sobie również mówi: Ja jestem światłością świata, kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światłość życia (J 8, 12).
Mamy kilka rodzajów świec adwentowych:
świeca roratnia
świeca kalendarzowa
świeca Maryjna
lampiony adwentowe
Kalendarz adwentowy
Jest to zwyczaj, poprzez który oznacza się zbliżanie się Świąt Narodzenia Pańskiego. Pielęgnowany jest na całym świecie, nie tylko w rodzinach katolickich. Możemy kupić gotowy kalendarz, ale możemy tez przygotować go sami. Każdy nowy dzień w kalendarzu z radością przybliża nas do narodzin Jezusa. Dziś mamy przeróżne kalendarze adwentowe, ze słodyczami czy też zabawkami w środku. Ksiądz biskup Józef Wysocki proponuje, aby w kalendarzu, w którym znajdują się okienka z drzwiczkami, umieścić na przykład karteczkę z reprodukcją sceny biblijnej, cytat na dany dzień lub jakąś głęboką myśl. Można tam również wpisywać swoje refleksje, postanowienia, dobre uczynki.
Róża adwentowa
Jest to ozdobny krzew, czasem nazywany Różą Chrystusa, który symbolizuje nadzieję wypełniającą oczekiwanie na przyjście Zbawiciela. Jako adwentowy symbol zaczęto go używać w Palestynie w XIII wieku. Krzew ten rozkwita w grudniu, płatki w kolorze żółtym tworzą złota koronę, białe końce oznaczają niewinność Mesjasza a purpurowe pręciki symbolizują przelaną Krew w ofierze, której owocem jest pokój mesjański.
Różdżka Jessego
Zwyczaj ten zapożyczony z USA oparty jest na tradycji tak zwanej różdżki Jessego. Nazwa nawiązuje do proroctwa Izajasza: I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej Duch Pański” (Iz 11, 1-3). Pień Jessego oznacza ród królewski Dawida różdżka zaś, odrośl z tego pnia, symbolizuje Chrystusa, który pochodził z rodu Dawida. Podobnie jak pragniemy poznać swoich przodków, tak samo zwyczaj ten zachęca dzieci, aby zapoznały się z przodkami Chrystusa – z Jego rodowodem. Średnich rozmiarów gałązkę jabłoni, wiśni, śliwy, gruszy, forsycji lub innego drzewa kwitnącego, w sobotę przed pierwsza niedzielą adwentu wkładamy do wazonu z wodą. W czasie adwentu, podczas wieczorów czytamy odpowiednie teksty Pisma Świętego, mówiące właśnie o przodkach Pana Jezusa. Aby zachęcić dzieci do celebrowania tej tradycji można w tym celu wykonać symbole postaci biblijnych i zawieszać na gałązkach, zaczynając od najniższych a na samym szczycie rozkwitającej gałęzi w Wigilię Bożego Narodzenia umieszczamy najważniejszy symbol Chrystusa (Hi-ro: Pax lub IHS). Myślę, że każdy gość, który odwiedzi taki dom, zwróci uwagę na tak przyozdobioną gałązkę.
Wersety i symbole na adwentowe wieczory:
Adam i Ewa – nagryzione jabłko – Rdz 3, 1-24
Noe – Arka i tęcza- Rdz 6, 9-9,28
Abraham – laska- Rdz 11,27-15,21
Izaak – wiązka drewna i ogień – Rdz 22,1 –19
Jakub – drabina – Rdz 22, 1 -19
Józef – szata w kolorowe pasy – Rdz 37,1 – 36
Mojżesz – tablica X Przykazań – Wj 2,23 -3,22 i 20,1 -21
Rut – wiązka kłosów – Rt 1,1 – 2,23
Jesse – pień drzewa z odrastającą gałązką – 1 Sm 16,1 -13
Dawid – korona królewska – 1 Sm 17,1 -58 i 5,1 -12
Salomon – waga – 1 Krl 1,32 –40 i 3,1-28
św. Jan Chrzciciel – tabliczka z napisem: Jan – Łk 1,5 -25
św. Józef – narzędzia cieśli – Mt 1,18 -25
Najświętsza Maryja Panna – lilia – Łk 1,26 -38
Jezus Chrystus – Hi-ro lub IHS – Łk 2,1 -7
Siano dobrych uczynków
Jest to zwyczaj zaczerpnięty z Francji, oparty na następującym rytuale: w pierwszą niedzielę adwentu dzieci otrzymują od rodziców pusty żłóbek (Rytuał Rodzinny podaje, że każde dziecko otrzymuje swój żłóbek). Każdego dnia, wieczorem podczas modlitwy dziecko robi rachunek sumienia a za każdy dobry uczynek wkłada jedną słomkę siana do żłóbka. Ma to być dar dla Dzieciątka Jezus z okazji Jego urodzin. Dzieci zbierając dobre uczynki przygotowują Mu posłanie. Pusty żłóbek jest znakiem tęsknoty i oczekiwania. W dzień Bożego Narodzenia dzieci budząc się ze snu znajdują w żłóbku figurkę Dzieciątka Pana Jezusa.
Udział w roratach
Od wielu już wieków w Polsce odprawiane są codziennie w czasie adwentu roraty, z wyjątkiem niedziel i uroczystości. Msza Święta roratnia wzięła swoją nazwę od pierwszych słów antyfony na wejście: Rorate coeli, desuper et nubes pluant justum. To jest właśnie modlitwa proroka Izajasza, który błagał Boga o rychłe przyjście Zbawiciela na świat. Według zwyczaju Msza roratnia rozpoczyna się o świcie. Jak dziś pamiętam, kiedy mieszkając w Polsce wstawałam wcześnie rano, aby zdążyć na roraty o godzinie 6. Wierni gromadzili się w ciemnym kościele z lampionami. Światło rozprasza ciemności, jest symbolem Chrystusa.
Wędrująca figura Matki Bożej
Zwyczaj ten praktykuje się w wielu polskich parafiach, ale znany jest także w Niemczech pod nazwą Frauentragen, który polega na przyjmowaniu figury Matki Bożej z kościoła po roratach najczęściej na jeden dzień do tej rodziny, której mały reprezentant wygra w losowaniu. W naszej parafii dzieci do koszyka wrzucają wycięte z papieru serduszka, na których zapisują swoje imię oraz dokonany dobry uczynek. Po Mszy Świętej roratniej losowane jest dziecko, które zabierze figurkę Maryi ze sobą do domu. To czas wspólnie spędzony na modlitwie, czytaniu Słowa Bożego czy też na śpiewaniu pieśni adwentowych. W tym znaku figury rodzina zaprasza Matkę Boga do swojego domu. W ten sposób odtwarzamy również scenę sprzed 2000 lat, kiedy to Maryja udała się do domu swojej krewnej Elżbiety, aby jej usłużyć.
Listy do Dzieciątka Jezus
Kolejnym katolickim zwyczajem, chociaż dość nowym, jest pisanie listów do Dzieciątka Jezus. Szczerze powiedziawszy, ja się z nim jeszcze nie zetknęłam i myślę, że może właśnie ten rok to dobry moment na spróbowanie. Do tej pory pisanie listów w grudniu kojarzyłam z tymi do Świętego Mikołaja. Starsze dzieci mogą pisać listy same a te młodsze z pomocą rodziców lub po prostu mogą je narysować. Co znajduje się w tych listach? Zawierają różne intencje modlitewne, prośby, obietnice dobrych uczynków a także życzenia odnośnie prezentów gwiazdkowych. Po wieczornej modlitwie, kiedy dzieci idą spać, kładą listy na parapecie okna, skąd według przekonania aniołowie zabierają te listy w nocy i zanoszą do Dzieciątka Jezus. Takie pisanie listów przez dzieci pomaga w zrozumieniu głębszego sensu świąt jak też przygotowania do nich. Są również dobrą lekcją formułowania własnych próśb. Dzięki takim listom rodzice mają również możliwość poznania marzeń swoich pociech, w tym wypadku tego, jakie prezenty chciałyby otrzymać na Święta Bożego Narodzenia.
Udramatyzowany adwent
Ten zwyczaj sięga aż średniowiecznych misteriów, które przybliżały dzieciom ale i też dorosłym treści biblijne, te z kolei pomagały przeżywać całą historię Zbawienia. Na zwyczaj ten natrafiłam również pod nazwą teatrzyka adwentowego. Polega on na odczytywaniu w rodzinnym gronie wybranych fragmentów z Pisma Świętego, po czym dzielimy się poszczególnymi rolami i odtwarzamy dane opowiadanie biblijne w formie scenicznej. Wiemy przecież, że dzieci uczą się najlepiej właśnie poprzez zabawę i gdy chcemy im przekazać to, jakie miały miejsce wydarzenia biblijne poprzedzające narodziny Pana Jezusa, możemy to świetnie wykorzystać. Myślę też, że zwyczaj ten to też dobry pomysł do wykorzystania nie tylko w domu ale również podczas katechezy w szkole. Wydarzenia, które możemy odtwarzać:
grzech Adama i Ewy
wypędzenie z raju
potop
wieża Babel
powołanie Abrahama
Święty Jan Chrzciciel nad Jordanem
zwiastowanie Zachariaszowi w świątyni
zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie
nawiedzenie Świętej Elżbiety
wędrówka Maryi i Józefa do Betlejem
Ozdoby choinkowe
Nie sądziłam, że przygotowywanie ozdób choinkowych może stanowić ważny element religijnego przeżywania Bożego Narodzenia. W dawnych czasach ozdoby choinkowe stanowiły głównie wyroby ręczne rodziców i dzieci. Angażowała się w ich tworzenie cała rodzina. Również i dziś ten zwyczaj możemy wykorzystać by pięknie spędzić czas z dziećmi, wykorzystując do tego symbole religijne albo też postacie biblijne.
Przygotowywanie upominków gwiazdkowych
Myślę, że każdy z nas (a przynajmniej większość) lubi otrzymywać gwiazdkowe prezenty. Ale czy wiedzieliście, że zwyczaj ten ma głębokie uzasadnienie teologiczne? Upominek to symbol największego daru, jaki został nam dany w postaci Syna Bożego a wraz z Nim ogrom bogactwa darów duchowych. Ponieważ Pan Bóg tak hojnie nas obdarował to również i my powinniśmy obdarowywać się nawzajem. Upominki wręczane podczas Wigilii powinny właśnie tą prawdę teologiczną uwydatniać a nie przesłaniać. Adwent może być dobrym czasem, aby zastanowić się i przemyśleć, co chcemy podarować naszym bliskim.
A jak w tym roku Ty przeżyjesz swój adwent?
Tekst: Monika Horoch / koordynator poradni wychowawczej
Artykuł powstał w oparciu o Rytuał rodzinny Księdza biskupa Józefa Wysockiego z 2003 roku.